Tăng cường phối hợp bảo vệ nhóm yếu thế và lợi ích công thông qua cơ chế khởi kiện dân sự công ích

Ngày 3/11/2025 tại Hà Nội, Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam Nguyễn Thị Thanh Hòa đã tham gia Lễ ký kết “Quy chế phối hợp thực hiện thí điểm viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công” giữa Viện kiểm sát nhân dân tối cao cùng các tổ chức xã hội như Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Người cao tuổi Việt Nam, Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, Hội Bảo trợ người khuyết tật và trẻ mồ côi Việt Nam, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, Hội Khoa học kỹ thuật an toàn thực phẩm Việt Nam và Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam.

Quy chế phối hợp này được xây dựng trên cơ sở Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội, cho phép Viện kiểm sát nhân dân được khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc thực thi công lý vì cộng đồng, đồng thời khẳng định vai trò của các tổ chức xã hội trong việc bảo vệ quyền con người, đặc biệt là quyền của trẻ em, phụ nữ, người khuyết tật, người cao tuổi và người tiêu dùng.

Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam Nguyễn Thị Thanh Hòa ký kết Quy chế phối hợp

Quy chế nhằm tạo cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Viện kiểm sát và các Hội trong việc phát hiện, cung cấp thông tin, xác minh, thu thập chứng cứ và khởi kiện các vụ án dân sự công ích. Mục tiêu là đảm bảo cho Viện kiểm sát nắm bắt kịp thời, chính xác các hành vi xâm phạm quyền dân sự hoặc lợi ích công, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các tổ chức xã hội trong việc bảo vệ nhóm yếu thế, thúc đẩy sự thống nhất giữa pháp luật và đời sống xã hội.

Việc phối hợp còn giúp tạo sức mạnh tổng hợp giữa các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội, góp phần lan tỏa nhận thức về quyền con người, quyền công dân và xây dựng xã hội công bằng, nhân văn.

Theo quy chế, Viện kiểm sát và các Hội sẽ phối hợp trên nhiều lĩnh vực bao gồm: (1) Cung cấp và chia sẻ thông tin: Các Hội có trách nhiệm phát hiện và thông báo cho Viện kiểm sát khi phát hiện hành vi xâm phạm quyền dân sự của nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công; (2)Trưng cầu ý kiến chuyên môn: Viện kiểm sát có thể trưng cầu ý kiến từ các Hội để làm rõ các vấn đề chuyên môn, đảm bảo tính khách quan, minh bạch trong xử lý vụ việc; (3) Cử đại diện tham gia xác minh, giám sát: Các Hội có thể cử người tham gia chứng kiến các hoạt động xác minh, thu thập chứng cứ, hoặc làm việc cùng Viện kiểm sát trong quá trình khởi kiện; (4)Tham gia khởi kiện hoặc hỗ trợ khởi kiện: Trong trường hợp cần thiết, các Hội có thể trực tiếp thực hiện quyền khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhóm yếu thế, hoặc đề nghị Viện kiểm sát khởi kiện thay; (5) Phối hợp theo dõi và giám sát quá trình thực thi: Các bên sẽ cùng theo dõi việc khắc phục hậu quả của hành vi vi phạm, giám sát việc thực thi quyết định của Tòa án, bảo đảm quyền lợi cho các nhóm dễ bị tổn thương được thực thi trên thực tế.

Bên cạnh đó, quy chế cũng quy định rõ việc phối hợp trong công tác nghiên cứu pháp luật, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và báo cáo kết quả thực hiện hằng năm cho Quốc hội.

Đại diện các đơn vị, Bộ ngành, tổ chức xã hội cùng tham gia lễ ký kết

Sự ra đời của Quy chế phối hợp này đánh dấu bước phát triển mới trong cải cách tư pháp, thể hiện tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau” trong quá trình bảo vệ quyền công dân. Việc cho phép Viện kiểm sát khởi kiện dân sự vì lợi ích công không chỉ mở rộng cơ chế pháp lý bảo vệ nhóm yếu thế mà còn góp phần nâng cao vai trò giám sát xã hội, tăng tính minh bạch và hiệu lực thực thi pháp luật.

Đối với Hội Bảo vệ quyền trẻ em Việt Nam, quy chế này mở ra cơ hội quan trọng để Hội tham gia hiệu quả hơn vào công tác bảo vệ quyền trẻ em, đặc biệt trong các vụ việc vi phạm quyền trẻ em như xâm hại, bạo lực trẻ em. Sự phối hợp giữa các Hội và Viện kiểm sát không chỉ bảo vệ quyền hợp pháp của từng cá nhân mà còn thúc đẩy công lý, bình đẳng và sự phát triển bền vững của xã hội.

Chủ tịch Nguyễn Thị Thanh Hòa đi thăm Phòng truyền thống của Viện Kiểm sát tối cao

Cũng trong cùng ngày, Thông tư liên tịch hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công giữa Viện Kiểm sát nhân dân tối cao với các Bộ, đơn vị liên quan cũng đã được ký kết.